Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin aktiflerinde kayıtlı taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesine ilişkin 530 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği 16.07.2021 tarih ve 31543 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştı.
Gelir İdaresi Başkanlığı, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesine ilişkin bir broşür yayınlayarak aşağıdaki konulara açıklık getirmiştir.
1- Yeniden Değerleme Hangi Mükellefler Tarafından Yapılabilecektir?
Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan kollektif, adi komandit ve adi şirketler de dâhil olmak üzere ferdi işletme sahibi gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri 09.06.2021 tarihi itibarıyla aktiflerine kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetleri ve bunların amortismanlarını, yeniden değerleme hakkına sahip bulunmaktadırlar.
2- Yeniden Değerleme Hükümlerinden Hangi Mükellefler Yararlanamayacaktır?
a) Dar mükellefiyet esasında vergilendirilen mükellefler,
b) İşletme hesabı (zirai işletme hesabı dâhil) esasına göre defter tutan mükellefler,
c) Serbest meslek erbapları,
d) Finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösteren mükellefler,
e) Sigorta ve reasürans şirketleri,
f) Emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları,
yeniden değerleme hükümlerinden yararlanamayacaklardır.
3- Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulabilecek Varlıklar ve Değerleme İçin Esas Alınacak Değer Nedir?
09.06.2021 tarihi itibarıyla aktife kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler, yeniden değerlemeye tabi tutulabilecektir.
Yeniden değerleme, iktisadi kıymetlerin ve varsa bunlara ait amortismanların 09.06.2021 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri üzerinden yapılır.
4- Eksik Amortisman Ayrılması Durumunda Yeniden Değerleme Nasıl Yapılır?
Yeniden değerlemeye tabi tutulabilecek taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerden amortismana tabi olanlar için amortismanın herhangi bir yılda eksik ayrılması veya hiç ayrılmamış olması durumunda, yeniden değerlemeye esas alınacak değer, bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılarak belirlenecektir.
5- Yeniden Değerleme Yapmak Zorunlu mudur?
Yeniden değerleme yapılması zorunlu olmayıp, bu karar mükelleflerin tercihine bırakılmıştır. Yeniden değerlemeye tabi tutulacak amortismana tabi kıymetlerin tamamı veya bir kısmı için uygulamadan yararlanılabilecektir.
6- Ne Zamana Kadar Yeniden Değerleme Yapılabilir?
Yeniden değerleme uygulamadan yararlanma hakkı bulunan mükelleflerin 09.06.2021 tarihi itibariyle yasal defterlerine kayıtlı taşınmaz ve amortismana tabi kıymetlere 31.12.2021 tarihine kadar yapılabilecektir.
7- Yeniden Değerlemede Kullanılacak Oran Nedir?
– Geçici 31’inci madde kapsamında daha önce (2018 yılında) yeniden değerleme yapılmış taşınmazlar ve amortismana tabi iktisadi kıymetler ile bunlardan amortismana tabi olanlara ait amortismanlara ilişkin yeniden değerleme işleminde, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesine göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulan;
9.06.2021 tarihinden bir önceki ay olan 2021 yılı Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (666,79), 2005 yılı Ocak ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine (114,83) oranın bölünmesi ile bulunan oran (666,79/114,83=5,80675),
En son bilanço tarihinden sonra iktisap edilen iktisadi kıymetler ve bunların amortismanları için, 2021 yılı Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (666,79), iktisadi kıymetin iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran,
– Geçici 31’inci madde kapsamında daha önce (2018 yılında) yeniden değerleme yapılmış taşınmazların, söz konusu fıkra kapsamında yapılacak yeniden değerlemesinde ise, 2021/Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (666,79), 2018 yılı Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine (354,85) bölünmesi ile bulunan oran (666,79/354,85=1,87907)
dikkate alınacaktır.
İktisadi kıymetlerin aktifleştirilmesinden sonra maliyet bedeline eklenen giderler ile kredi faizleri ve kur farkları için parçalı yeniden değerleme yapılacak ve iktisadi kıymetlerin yeniden değerleme sonrası değeri bulunacaktır.
Finansal kiralama yoluyla iktisap edilen ve mülkiyeti devredilmiş olan iktisadi kıymetlere ait yeniden değerleme oranının belirlenmesinde iktisap tarihi olarak, kiracının kullanma hakkını aktifleştirdiği tarih esas alınacaktır.
8- Yeniden Değerleme Sonrası Ortaya Çıkan Değer Artışı Nasıl Hesaplanacaktır?
Değer artışı, iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemeden önceki net bilanço aktif değerinin, yeniden değerleme oranı ile çarpımından sonra bulunacak net bilanço aktif değerinden indirilmesi suretiyle hesaplanacaktır.
9- Hesaplanan Değer Artışı ve Yeniden Değerleme İşlemleri Kayıtlarda Nasıl Gösterilecektir?
Yeniden değerleme neticesinde hesaplanan değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer artışları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına alınacaktır.
Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, mükellefler tarafından istenildiğinde sermayeye ilave edilmesi mümkün bulunmaktadır.
Ancak, söz konusu fonun sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur.
10- Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulan İktisadi Kıymetlerin Elden Çıkarılmasının Sonuçları Nelerdir?
Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin satılması veya herhangi bir şekilde elden çıkarılması halinde, pasifte özel fon hesabında gösterilen değer artışı tutarları, satış kazancına dâhil edilmez. Bu durumda fon hesabı kayıtlarda kalmaya devam eder.
11- Verginin Beyanı ve Ödemesi Nasıldır?
Yapılan yeniden değerleme neticesinde hesaplanan ve pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarı üzerinden %2 oranında vergi hesaplanacaktır.
Ödenen vergi, gelir ve kurumlar vergisinden mahsup edilemeyecektir ayrıca gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak da dikkate alınamayacaktır.